Basiscursus Herfstfotografie: voor elke fotograaf wat wils
De herfstperiode is elk jaar weer verrassend anders. Afhankelijk van de weersomstandigheden word je als fotograaf op een meer of minder uitgesproken kleurenpalet getrakteerd. Toch is het elk jaar het lievelingsseizoen van vele fotografen. Zwoele nachten maken plaats voor koelere dagen, af en toe duikt er al eens wat mist op en in de bossen makende monotone groene tinten plaats voor een meer gevarieerd kleurenpalet. Zin in? Met deze tips maak jij dit najaar de mooiste en kleurrijkste herfstfoto’s.
Bos in beeld
De herfst is onlosmakelijk verbonden met bomen en bossen, zij maken immers jaarlijks de meest indrukwekkende transformatie door. Doordat de dagen korter worden, kunnen de bladeren minder chlorofyl aanmaken. Hierdoor verschijnen in de bossen overal prachtig gele, rode of bruine tinten. In combinatie met de specifieke geur die deze verandering met zich meebrengt, hangt er in het bos een bijzondere sfeer waar elke fotograaf jaarlijks naar uitkijkt.
5 tips voor betere bosbeelden
- Ga op zoek naar voorgrondelementen
Bossen zijn vaak chaotisch en niet altijd even gemakkelijk in beeld te brengen. Het beetje structuur dat je met het blote oog ziet, verdwijnt al snel eens je door de camera kijkt. De verschillende soorten vegetatie zorgen soms voor een chaotische indruk, waarbij er overal storende elementen opduiken. Ga daarom op zoek naar voorgrondelementen die rust brengen in je beeld. Varens, omgevallen boomstammen of kronkelende wandelpaden zijn hiervoor uitermate geschikt: ze leiden het oog van de kijker doorheen de foto en zorgen zo voor een evenwichtige opname.
- Fotografeer met een telelens
In het bos word je vaak overweldigd door de kleurenpracht en grijp je al snel naar de breedhoeklens om al dat moois in één beeld te vatten. Toch levert dit zelden de beste foto op. Denk meer in detail en laat die breedhoeklens even in je fototas zitten. Probeer de sfeer en de kleuren van het bos weer te geven door in te zoomen op bepaalde hoekjes en details.
- Gebruik een polarisatiefilter
Om de herfstkleuren in het bos extra in de verf te zetten, kan je een polarisatiefilter gebruiken. Zo’n filter bevordert kleurtinten en kleurcontrasten, maar houdt ook wat licht tegen. Door de langere sluitertijd wordt een goed statief dus onontbeerlijk. Wissel je vaak van landschaps- naar portretstand? Denk er dan aan om de polarisatiefilter opnieuw in de juiste positie te roteren, zodat je het gewenste effect bij al je beelden behoudt. Naast het versterken van kleurcontrasten, beïnvloedt een polarisatiefilter ook reflecties. Vaak zijn de bladeren en de vegetatie in het bos vochtig waardoor ze licht reflecteren. Een polarisatiefilter kan deze reflectie weghalen zodat de kleuren van de bladeren nog zichtbaarder worden.
- Wacht op bewolking
Bewolkte dagen zijn ideaal om bossen en herfstkleuren in beeld te brengen, want op zo’n momenten is het licht zacht en diffuus en heb je weinig last van harde contrasten. Een beetje regen motiveert je misschien niet meteen om eropuit te trekken, maar eigenlijk zorgt die regen ervoor dat de kleuren nog extra geaccentueerd zullen worden. Ben je dus van plan om de bossen in te trekken? Wacht dan niet op een mooie herfstdag. Bij zonnig weer zijn de contrasten al snel te sterk en ontstaan er harde schaduwen en uitgebrande hooglichten. Bovendien zullen ook de herfstkleuren minder goed uitkomen.
- Fotografeer vanuit verschillende standpunten
In het bos loont het altijd extra om verschillende posities uit te proberen: je zal verrast zijn door het resultaat! Een beeld uit kikvorsperspectief geeft je een heel ander zicht op de omgeving: wees dus niet bang om eens languit tussen de bladeren te gaan liggen. Als je tegen de lucht in fotografeert, zal je flink moeten overbelichten om de bomen en bladeren goed belicht te krijgen. Dat de lucht hierdoor eventueel wat uitbrandt, is in principe minder van belang: het gaat hier ten slotte vooral om de bomen en niet om de lucht.
Wil je meer in detail gaan? Fotografeer dan enkel het gebladerte en vul je beeld met kleurrijke beukenbladeren. Of kies een leuk focuspunt en fotografeer met beperkte scherptediepte doorheen het gebladerte. Zo ontstaat een natuurlijk kader van onscherpe herfstbladeren.
De perfecte paddenstoel
Wie herfst zegt, zegt paddenstoelen. Paddenstoelen leven immers van de afbraak van dood materiaal en met al die afgevallen bladeren is er tijdens de herfst materiaal genoeg. Hoewel paddenstoelen niet van elke fotograaf het favoriete onderwerp zijn, kunnen ze met hun fascinerende vormen en kleuren toch prachtige beelden opleveren. Tijd dus om deze oeroude levensvormen alle eer aan te doen.
5 tips voor de perfecte paddenstoelenfoto
- Kies het juiste onderwerp
Niet alle paddenstoelen zullen mooie plaatjes opleveren. Ga dus op zoek naar een fotogeniek exemplaar, dat gemakkelijk te benaderen is. Een paddenstoel die laag bij de grond staat, verborgen tussen de wortels van een boom, kan je moeilijk goed in beeld brengen. Een exemplaar dat wat hoger staat op een boomstronk of een dode tak is iets toegankelijker en dus gemakkelijker vanuit verschillende posities te fotograferen. Bovendien heb je zo minder snel last van storende elementen in de achtergrond en kan je het beeld rustiger houden.
- Ga op zoek naar een kleurrijke voor -en achtergrond
Om het onderwerp volledig tot z’n recht te laten komen, ga je best op zoek naar een kleurrijke voor- of achtergrond. Een opname van een paddenstoel spreekt immers het meest aan als de foto ook de prachtige herfstkleuren in beeld brengt. Lukt het niet meteen om die kleuren terug te vinden in de gekozen setting? Plaats dan zelf enkele gekleurde herfstblaadjes voor en achter de paddenstoel om je eigen herfstscène te creëren.
- Fotografeer met een laag diafragma
De diafragmawaarde en de daarmee gepaarde scherptediepte zijn belangrijk om een mooi bokeh te verkrijgen. Bokeh wordt gedefinieerd als “de onscherpte of esthetische onscherpte in de niet scherpe delen van een foto, of de manier waarop de lens lichtvlekken weergeeft die buiten het scherpstelvlak liggen”. Hoewel je doorgaans veel scherptediepte wilt om het onderwerp volledig scherp in beeld te brengen, ga je bij macrofotografie net met een beperkte scherptediepte (en dus een laag diafragma, bv. f/2.8) fotograferen om een mooi bokeh te realiseren. De voor- en achtergrond blijft op die manier mooi zacht, waardoor het onderwerp alle aandacht krijgt. Bovendien ontstaan vaak interessante kleurvlakken en sfeervolle lichtcirkels in de achtergrond.
- Experimenteer met (tegen)licht
Sommige paddenstoelen laat zich ook goed fotograferen in tegenlicht. De vaak gefotografeerde porseleinzwam – die je meestal vindt op dode beukentakken of beukenstammen - is hiervoor een dankbaar onderwerp. Deze slijmerige paddenstoel is half doorzichtig en licht mooi op wanneer de zon door z’n hoed schijnt. Is er weinig natuurlijk licht aanwezig? Gebruik dan een klein ledlampje voor een vergelijkbaar effect.
- Gebruik de groothoek
Ook met de breedhoeklens bereik je leuke effecten bij het fotograferen van paddenstoelen. Plaats je camera op de grond, dichtbij het onderwerp, en toon de paddenstoel wat meer in z’n natuurlijke leefomgeving. Een camera met kantelbaar schermpje is hierbij extra handig. Gebruik de live view functie om je compositie en scherpte te bepalen.
Hert gespot
Van alle zoogdieren in ons land behoren edelherten ongetwijfeld tot de meest imposante exemplaren. Ze leiden meestal een verborgen leven, maar in september en oktober laten ze zich gemakkelijker zien en horen. Dan breekt de paartijd aan: de bronstige mannetjes verdedigen hun harem en dat leidt vaak tot spannende actiefoto’s. Door hun indrukwekkend gewei zijn de mannelijke herten dan ook een geliefkoosd onderwerp bij veel wildlifefotografen.
5 tips voor heerlijke hertenbeelden
- Kies het juiste tijdstip en locatie
Zoals de meeste dieren zijn herten vooral in de vroege ochtend en avond het actiefst. En dat komt goed uit: want op die momenten profiteer je ook van het mooiste licht. Herten houden zich vaak vast aan favoriete locaties. Weet je dus eenmaal waar je ze kunt vinden, dan kun je meerdere keren teruggaan naar diezelfde locatie om zo je kansen te vergroten. Populaire plekken om edelherten te fotograferen zijn o.a. de wildbaan in het Nationale Park De Hoge Veluwe, de Oostvaardersplassen en het Groene Woud.
- Fotografeer in tegenlicht
De sterkste beelden van herten maak je ongetwijfeld wanneer er een laagje grondmist boven de heide hangt en de opkomende zon voor een feloranje gloed zorgt. Op zo’n moment kan je de edelherten in tegenlicht fotograferen waarbij de laagstaande zon de haren rondom het lichaam doet oplichten. Je kunt nog een stapje verder gaan en onderbelichten om het onderwerp als een silhouet weer te geven. Hier leg je vooral de nadruk op de vorm van het dier en z’n imposante gewei. Met veel geluk gaat het hert ook burlen en komt er een mooi wolkje adem tevoorschijn.
- Ga voor een laag standpunt
Door te fotograferen vanuit een laag standpunt - op ooghoogte van het onderwerp - creëer je niet alleen meer impact, maar kan je ook de vegetatie in de voorgrond gebruiken om een natuurlijk kader te maken rondom het onderwerp. De vegetatie wordt onscherp afgebeeld, waardoor het lijkt alsof het onderwerp uit het ‘niets’ opstijgt. Bovendien kan je op die manier ook storende elementen verbergen. De onscherpe vegetatie in de voorgrond zorgt er immers voor dat achterliggende objecten niet meer zichtbaar zijn. Uiteraard kan je dergelijk effect enkel bereiken bij grotere brandpuntsafstand en met een laag diafragma.
- Laat wat van de omgeving zien
Veel wildlifefotografen proberen met zware telelenzen en camouflagetenten zo dicht mogelijk bij het onderwerp te geraken om het beeldvullend af te beelden. Dit resulteert in prachtige intieme portretten, maar hierdoor mis je soms wel een stukje van de context. Neem eens stapje terug en laat wat meer van de leefomgeving van het dier zien. Hiermee kan je als fotograaf het verhaal en de context schetsen waarin de foto werd gemaakt. De toeschouwer krijgt niet alleen het dier, maar ook een stukje van zijn habitat te zien. Op die manier kan hij zich een beter idee vormen van het biotoop en de levenswijze van het onderwerp. Bij dergelijke foto’s is er bovendien vaak meer ruimte voor compositie, licht en sfeer.
- Hou rekening met de achtergrond
Het onderwerp komt het best tot z’n recht wanneer de achtergrond bestaat uit zachte tonen en kleuren. Teveel elementen achteraan in het beeld trekken de aandacht van de kijker weg van het onderwerp. Kies daarom een laag diafragma en fotografeer met weinig scherptediepte zodat de achtergrond rustiger blijft. Zit het onderwerp verborgen tussen de vegetatie? Dan wordt het erg moeilijk om de achtergrond rustig te houden. De afstand tussen het onderwerp en de achtergrond is namelijk te klein en de elementen in de achtergrond worden te scherp afgebeeld. Het resultaat? Een onrustig beeld. Ga dus op zoek naar een subject waarvan de achtergrond voldoende ver verwijderd is. Ten slotte heeft ook je eigen positie een enorme invloed op het beeld. Door simpelweg je eigen standpunt wat te veranderen kan je bepaalde storende elementen in de achtergrond proberen vermijden.
Magische mistfoto’s
In de lage landen vinden we geen woeste rivieren, ruige bergketens of rotsachtige kusten. Om onze landschappen volledig tot hun recht te laten komen, moet je het dus vooral hebben van optimale omstandigheden. Nevel en mist hullen het landschap in een laagje mysterie, wat instant voor sfeervolle beelden zorgt. Wanneer tref je deze omstandigheden? In de herfst natuurlijk!
5 tips voor meesterlijke mistbeelden
- Leer mist voorspellen
Hoewel mist in principe op eender welk moment kan ontstaan, zijn de beste periodes ongetwijfeld het voor- en najaar, wanneer de temperatuur overdag nog vrij aangenaam is en het 's nachts flink afkoelt. Mist ontstaat immers wanneer de luchttemperatuur in de buurt komt van het dauwpunt. Er bestaan weersites en apps die je toelaten om ’s avonds voor je gaat slapen dat dauwpunt te raadplegen. Als volgens de voorspellingen de temperatuur 's nachts (of overdag) in de buurt komt van dat dauwpunt, dan stijgt de luchtvochtigheid boven de 90% en krijg je vorming van nevel en mist. Hou hierbij echter wel nog rekening met één ander belangrijk aspect: wind. Voor sterke mistbeelden moet het namelijk rustig weer zijn, want bij te veel wind, zal de mist telkens snel verdwijnen.
De luchttemperatuur hoeft trouwens niet altijd gelijk te zijn aan het dauwpunt. Zelfs bij een paar graden verschil, krijg je op locaties met een hogere vochtigheid, in de buurt van rivieren, meren, vennen, vochtige heideterreinen of weilanden altijd wel wat vorming van nevel of mist.
- Fotografeer in tegenlicht
De meest indrukwekkende mistbeelden maak je in tegenlicht. De opkomende zon laat de mist oplichten waardoor die helemaal oranje of geel kleurt en voor een prachtige sfeer zorgt. Ga daarom vooraf op zoek naar oostelijk georiënteerde landschappen, zodat je ’s morgens weet waar je in tegenlicht kunt fotograferen.
- Zorg dat je op tijd aanwezig bent
Wordt er mist voorspeld? Zorg dan dat je op tijd in het veld bent: een half uurtje voor zonsopgang is echt wel het minimum. Zo heb je voldoende tijd om je camera op te stellen en sta je paraat wanneer de zon boven de horizon komt. In het ideale geval heb je de locatie vooraf al verkend en heb je al een goed idee van wat je wilt fotograferen. De mooiste momenten zijn meestal kort, probeer ze dus optimaal te benutten en vermijd halsoverkop van de ene naar de andere locatie te hollen.
- Ga op zoek naar een hoog uitkijkpunt
Bij nevel en mist loont het altijd de moeite om op zoek te gaan naar een hogere gelegen punt. Vanuit de hoogte kan je op zo’n moment laagjeslandschappen fotograferen met de telelens. Als je 's morgensvroeg landschappen fotografeert met de telelens, dan moet je de sluitertijd goed in de gaten houden. De grotere brandpuntsafstand maakt dergelijke lenzen veel gevoeliger voor trillingen. Zet het diafragma dus iets lager en de ISO wat hoger zodat je wat aan sluitertijd wint. Combineer dit met een afstandsbediening en spiegelopklappen om elke vorm van trilling te vermijden. Loop ook niet te snel weg, want wanneer de opkomende zon de mist zachtjes wegbrandt, krijg je steeds meer van het landschap te zien. Zo ontdek je ongetwijfeld nieuwe fotomogelijkheden.
- Let op de belichting
Besteed bij mist bijzondere aandacht aan de belichting van de foto, want op zo'n momenten heeft de camera de neiging de foto te onderbelichten. Dan wordt die mooie mist al grauw en grijs, zeker bij dichte mist. Je zal dus vaak moeten overbelichten door gebruik te maken van belichtingscompensatie wanneer je in diafragmavoorkeur werkt, of door een langere sluitertijd in te stellen wanneer je volledig manueel fotografeert. Zorg er bij deze omstandigheden dus voor dat het histogram mooi aan de rechterkant zit.
